Pierwsza wzmianka o istnieniu Tokarni pochodzi z 1455 r., nazwa miejscowości pochodzi od słowa tokarnia oznaczającego miejsce, gdzie odbywały swoje toki – gody – cietrzewie (herb Gminy Tokarnia). Do końca XVI w .Tokarnia wraz z przysiółkiem Więcięrżą była własnością rodu Jordanów herbu Trąby z Zakliczyna, następnie przeszła w ręce rodziny Krankowskich i Przerębskich.
W XVII w. Tokarnia wraz z Więcięrżą i Skomielną Czarną stała się własnością Łodzińskich herbu Radwan. W 1804 r. Anna Łodzińska wyszła za mąż za Jana Kantego Targowskiego, a w 1836 r. wsie przeszły ostatecznie na własność rodu Targowskich herbu Tarnawa.
Ostatnim właścicielem obszaru dworskiego w Tokarni był Mieczysław Targowski, syn Bolesława Targowskiego – miłośnika zwyczajów ludowych i inicjatora powstania drogi gminnej tzw. gościńca z Pcimia do Jordanowa, urodzony w 1891 r. w Tokarni. Po wybuchu I wojny światowej, 23-letni wówczas dziedzic zgłosił się do Legionów Piłsudskiego, gdzie pod dowództwem gen. Zielińskiego od prostego żołnierza doszedł do stopnia chorążego.
Po zakończeniu działań wojennych i uzyskaniu niepodległości po 123 latach niewoli, Mieczysław wrócił do rodzinnej Tokarni, gdzie wraz z małżonką Marią Skrzyszowską doczekują się upragnionego potomka – syna Juliusza. Niestety ukochany syn umiera na czerwonkę po niespełna 15 miesiącach życia, jako jedyne dziecko i ostatni potomek Targowskich.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej Mieczysław ponownie rozpoczął służbę w Armii Polskiej na stanowisku szefa zaopatrzenia. W kwietniu 1922 r. otrzymał awans na stopień porucznika, jak również został uhonorowany krzyżem Virtuti Militari V klasy.
W czasie II wojny światowej, w sierpniu 1939 r. Mieczysław Targowski wyruszył jako ochotnik do 5 Dywizjonu Taborów w Bochni. 17 września 1939 r. znalazł się na terenach zajętych przez armię sowiecką i dostał się do niewoli. Osadzony został w obozie w Starobielsku, gdzie wiosną 1940 r. został zamordowany w Charkowie przez NKWD. Pomnik upamiętniający rodzimych bohaterów znajduje się w centrum Tokarni.
W czasie okupacji okolice Tokarni były bazą licznych oddziałów partyzanckich AK. 20 listopada 1944 r. partyzanci oddziałów „Odwet” i „Żelbet” bezkrwawo rozbroili kwaterującą w tokarskim dworze 64-osobową jednostkę niemiecką zdobywając wiele broni i sprzętu wojskowego.
Warto zobaczyć
- Ścieżkę przyrodniczo – leśną „Tokarnia – Groń”, która przebiega przez malownicze tereny południowego zbocza masywu Kotonia. Jej otoczenie jest bardzo urozmaicone - w czasie wędrówki wśród drzew można poznać wielogatunkowe lasy górskie charakteryzujące się niezwykłym w warunkach polskich bogactwem flory: drzewostany z bukiem, jodłą, jaworem, modrzewiem, grabem, dębem brzozą, sosną i świerkiem oraz licznie występującymi gatunkami zielnych roślin chronionych. Ścieżka ma 1,5 km i tworzy zamkniętą pętle, na ścieżce zlokalizowanych jest 11 przystanków tematycznych. Turyści mogą odpocząć na drewnianych ławkach lub w leśnej wiacie.
- Plac im. Mieczysława Targowskiego w centrum, oddany do użytku w 92 rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości w hołdzie poległym mieszkańcom Gminy Tokarnia w czasie I i II wojny światowej
- Dwór Targowskich pochodzący z początku XIX w wraz z otaczającym go parkiem. Przebudowany w 1907 r. przez ówczesnego właściciela Bolesława Targowskiego, który zaangażował do projektowania wschodniej części dworu Franciszka Mączyńskiego – słynnego polskiego architekta, który wywarł niemały wpływ na architekturę Krakowa i Małopolski, tworząc m.in.: Pałac Sztuki w Krakowie czy gmach Teatru Starego. Dwór został całkowicie zrabowany przez Rosjan po zakończeniu II wojny światowej, w ciągu tygodnia rozkradziono meble i urządzenia dworskie oraz zniszczono i spalono archiwa rodzinne. W taki oto sposób styczniowe „wyzwolenie” stało się końcem 150-letniej historii Dworu Targowskich. Obecnie dworek zagospodarowany został na Przedszkole Samorządowe, jak również sale wystawowe GOKiS.
- W miejscowości można znaleźć kilka ciekawych kapliczek, w tym m.in.: murową, krytą gontem kapliczkę z sygnaturką mieszczącą figurkę św. Jana, wybudowaną w 1828 r. przy drodze do Łętowni, oraz murowaną kapliczkę z 1844 r. przy roli Debenosy.
- Do jednych z najciekawszych miejsc w Tokarni należy „Kalwaria Tokarska” na zboczu Urbaniej Góry. Jest to niezwykły zespół rzeźb plenerowych, które tworzy 21 figur różnej wielkości wykonanych przez znanego artystę Józefa Wronę na przestrzeni 30 lat. Pierwsza z rzeźb, przedstawiająca figurę Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej powstała w 1982 r. Do najciekawszych należy postać Anioła Stróża z dziewczynką idących kładką nad brzegiem naturalnego urwiska, kamienna kaplica z kutą kratą, w której znajduje się rzeźba Chrystusa ze związanymi rękami oraz drewniana łódź św. Piotra, a w niej postać apostoła i Chrystusa, umiejscowiona na sztucznym jeziorze. Na szlaku znajduje się również droga krzyżowa będąca miejscem licznych pielgrzymek.
- Do najciekawszych imprez należy „Niedziela Palmowa” z tradycyjną procesją Jezusa na osiołku i konkursem Palm Wielkanocnych.
